Twarde światło i architektura kosmiczna: Analiza fenomenologiczno-estetyczna filmu Tron jako wzorca paradygmatu ‘Siatki Cyberprzestrzennej’

Gladden, Matthew E. “Twarde światło i architektura kosmiczna: Analiza fenomenologiczno-estetyczna filmu Tron jako wzorca paradygmatu ‘Siatki Cyberprzestrzennej’.” In Rejestry Kultury (Perspektywy Ponowoczesności, vol. 9), edited by Ksenia Olkusz, pp. 481-501. Wrocław: Facta Ficta Research Centre, 2019.

Abstract. W niniejszym rozdziale przedstawiona zostanie fenomenologiczno-estetyczna analiza sposobu, w jaki użycie namacalnego, „ucieleśnionego” światła jako budulca architektonicznego w filmie Disneya Tron z 1982 roku przyczyniło się do założenia paradygmatu konstrukcji i wizualizacji immersyjnych światów elektronicznych. Paradygmat ten (Siatka Cyberprzestrzenna) pozostaje aktualny w dzisiejszej erze rosnącej popularności technologii rzeczywistości wirtualnej.

Analiza obejmuje dwie części. Po pierwsze, rozważane będzie użycie „twardego światła” jako elementu architektonicznego w świecie elektronicznym, przedstawionym w filmie Tron. Następnie wskazane zostaną czynniki, które wpłynęły na użycie światła i ciemności przez producentów Tronu jako elementu wyjątkowego wizualnego stylu filmu. W dalszej kolejności omówiona będzie rola światła w architekturze budynków w świecie rzeczywistym, gdzie światło dodaje nowych artystycznych jakości do już istniejących struktur, ale nie może samo w sobie tworzyć nowych form fizycznych. Ta sytuacja porównana będzie z rolą światła jako budulca w świecie Tronu, stosowanego w celu stworzenia solidnych mostów, platform, murów, okien, pojazdów oraz innych konstrukcji. W celu przeanalizowania sposobu istnienia twardego światła, zastosowane zostaną modele fenomenologiczne, które pokazują naturę światła twardego Tronu jako coś ontologicznie niejasnego i problematycznego.

Druga część analizy obejmie sposób, w jaki użycie twardego światła w Tronie przyczyniło się do stworzenia jednego z podstawowych paradygmatów albo metafor konstruowania cyberprzestrzeni i wizualizacji środowisk wirtualnych, to jest, paradygmatu Siatki Cyberprzestrzennej. Fenomenolog Christian Norberg-Schulz twierdzi, że wszystkie historyczne podejścia do architektury przejawiają jeden z czterech sposobów albo mód: kosmiczną, romantyczną, klasyczną albo kompleksową. W niniejszym rozdziale utrzymuje się, że każdy z tych stylów architektury w świecie rzeczywistym może być korelowany z unikalnym paradygmatem wizualizacji architektury światów cyfrowych. Być może bardziej niż jakikolwiek inny film, dzieło literackie czy gra komputerowa, Tron wprowadził do kultury paradygmat Siatki Cyberprzestrzennej, która odpowiada kosmicznemu stylowi architektury i która charakteryzuje się regularną geometrią, bezwzględnym porządkiem, brakiem lokalnej adaptacji i ozdobnego detalu oraz totalitarną atmosferą. W końcowych częściach rozdziału sugerowane będzie, że wraz z rozwojem technologii rzeczywistości wirtualnej, wizja architektoniczna ukazana w fikcyjnym świecie elektronicznym Tronu utrzyma swoją pozycję wśród innych kluczowych paradygmatów jako jedno z podstawowych podejść do konstruowania odczuwalnej przestrzeni w środowiskach wirtualnych.